Εισαγωγή

Είναι η σημερινή Ιθάκη η ομηρική; Το εν λόγω ερώτημα αποτελεί το κεντρικό θέμα του ντοκιμαντέρ «ΝΕΑΙΤΑΩ Δ’ ΙΘΑΚΗΝ». Καθώς τα τελευταία χρόνια οι απόψεις διίστανται αναφορικά με το αν η Ιθάκη του Ομήρου ταυτίζεται γεωγραφικά με την σημερινή Ιθάκη, το ντοκιμαντέρ αποσκοπεί να παρουσιάσει με κατανοητό τρόπο τις διαστάσεις του προβλήματος και να ρίξει φως στα τελευταία ευρήματα που συνηγορούν στο ποια πράγματι είναι η Ομηρική Ιθάκη.

Γιατί το θέμα παρουσιάζει ενδιαφέρον;

Καταρχάς, γιατί το έργο του Ομήρου πραγματεύεται πανανθρώπινες αξίες, οι οποίες έχουν μείνει ανεξίτηλες στο πέρασμα του χρόνου και έχουν απασχολήσει παγκοσμίως την επιστημονική κοινότητα. Είναι άλλωστε γνωστό ότι ο Όμηρος διδάσκεται σε πολλές χώρες πέραν της Ελλάδος και θεωρείται σημείο αναφοράς της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Εάν λοιπόν προσεγγίζαμε την αλήθεια για το πού πράγματι βρίσκεται η ομηρική Ιθάκη, αυτό θα αποτελούσε γεγονός παγκοσμίου εμβέλειας και θα συγκέντρωνε την προσοχή της επιστημονικής κοινότητας, των ΜΜΕ, των διεθνών οργανισμών, της τουριστικής βιομηχανίας, μα πάνω απ’ όλα της κοινωνίας των πολιτών.

Δεν θα πρέπει να λησμονούμε ότι η Ιθάκη έχει επίσης ταυτιστεί με τον προσωπικό αγώνα και το ταξίδι και αποτελεί ισχυρό σύμβολο στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Το σύμβολο αυτό έχει αναδειχθεί με το πιο γλαφυρό τρόπο στη σύγχρονη εποχή στο ποίημα του Καβάφη «Ιθάκη», το οποίο έχει επίσης παγκόσμια απήχηση και αναγνώριση. Η επίδραση της έννοιας της Ιθάκης ως συμβόλου μέσα από τον Όμηρο και τον Καβάφη θεωρείται τεράστια σε όλες τις μορφές τέχνης (ζωγραφική, ποίηση, κινηματογράφος, χορός, μουσική, γλυπτική).

Συνεπώς, η Ιθάκη ως σύμβολο έχει διαχρονική και παγκόσμια αξία, και ο γεωγραφικός προσδιορισμός της είναι εξίσου σημαντικός, καθώς αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ταυτότητας της. Μήπως στην χώρα μας δεν έχουν γίνει ακόμα οι απαραίτητες προσπάθειες για την πιστοποίηση αυτής της ταυτότητας; Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα όπου σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη έχουν αξιοποιηθεί ήσσονος σημασίας σύμβολα και μνημεία με τον καλύτερο δυνατό τρόπο προκειμένου να υπάρξει προβολή της χώρας και ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών.

Περιεχόμενο του ντοκιμαντέρ

Το ντοκιμαντέρ αναζητεί τις απαρχές του εν λόγω ζητήματος, για ποιο λόγο ξεκίνησε να αμφισβητείται ότι η σημερινή Ιθάκη είναι η ομηρική, τι είδους φιλολογική και αρχαιολογική έρευνα έχει πραγματοποιηθεί και παρουσιάζει τις διαφορετικές απόψεις γεωγραφικής ταύτισης της Ιθάκης.

Ποιά θεωρείται η επικρατέστερη άποψη; Το γεγονός ότι το σημερινό νησί της Ιθάκης έχει διατηρήσει το όνομα αυτό στους χάρτες των τελευταίων 1500 χρόνων υπήρξε πάντοτε σημαντικότατο στοιχείο υπέρ της άποψης ότι πρόκειται πράγματι για την Ιθάκη του Ομήρου. Στην άποψη αυτή έρχεται να συνηγορήσει η πρόσφατη αρχαιολογική έρευνα της περιοχής Αγίου Αθανασίου-Σχολή Ομήρου της Ιθάκης από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, όπου εντοπίστηκε προϊστορική ακρόπολη, διώροφο κτήριο με λαξευτές σκάλες, μυκηναϊκή κρήνη και διάφορες πινακίδες με πιθανή γραμμική Β’ – στοιχεία που συναντώνται μόνο σε ανακτορικούς περιβόλους. Τα ανωτέρω αποτελούν ισχυρές ενδείξεις ότι πιθανότατα εκεί βρίσκεται το παλάτι του Οδυσσέα.

Συμπέρασμα

Οι ανωτέρω ενδείξεις που βρέθηκαν στον Άγιο Αθανάσιο συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι η σημερινή Ιθάκη ταυτίζεται με την Ομηρική. Ωστόσο, απαιτείται μεγάλη και συντονισμένη προσπάθεια των αρμόδιων φορέων προκειμένου οι ενδείξεις αυτές να αποτελέσουν ακράδαντα στοιχεία και να μετατραπούν σε αδιάσειστες αποδείξεις. Είναι σημαντικό η ελληνική πολιτεία να συμβάλλει πιο δυναμικά και ουσιαστικά για την συνέχιση των αρχαιολογικών ερευνών.

Επίσης, θα ήταν πολύ σημαντικό να πραγματοποιηθεί διεθνές συνέδριο για την αξιολόγηση των διαφόρων απόψεων και των ευρημάτων των νησιών.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι μέχρι τότε θα αναζητούμε τα χνάρια του Οδυσσέα, τα οποία θα μας εξάπτουν την φαντασία και το αίσθημα διερεύνησης της αλήθειας.